เมื่อพูดถึงโคราช นครราชสีมา แน่นอนว่าต้องนึกถึงสัญลักษณ์สำคัญของจังหวัดอย่างอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี หรือ ย่าโม วีรสตรีไทย ที่ทุกคนน่าจะรู้จักกันดี กว่าจะมาโคราชก็ควรจะนับถือกันจนเป็นธรรมเนียมเพราะไม่มาก็เหมือนมาโคราชแน่ๆ
“ หญิงไทยใจร้าย ดาบเหวี่ยงเปลไกว สู้ไม่ถอย เด่นสง่า แผ่นดินรักษาหู” เนื้อเพลงนี้สดุดีวีรกรรมของท้าวสุรนารี วันที่ 23 มีนาคม ของทุกปี ชาวโคราชแสดงความกตัญญูและเคารพต่อวีรกรรมของท้าวสุรนารีในวันที่จารึกไว้ในประวัติศาสตร์ของคนไทย เป็นวันแห่งชัยชนะของท้าวสุรนารี วีรชนทุ่งสัมฤทธิ์ ในปี พ.ศ. 2369 โดยมีชัยชนะเหนือกองทัพของ เจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์
ย่าโม วีรสตรีไทย แห่ง เมืองโคราช
ประวัติ วีรสตรี ไทย ย่าโม วีรสตรีไทย ท้าวสุรนารี ผู้ปราบศัตรูอย่างกล้าหาญ ความห้าวหาญของท่านยังคงเป็นที่กล่าวขานและนับถือของชาวนครราชสีมา และควันธูปที่อนุสาวรีย์ของท่านไม่เคยจางหาย จนคนไทยบอกว่า ใครไปไหว้ที่จังหวัดนครราชสีมา และยังคงติดตรึงอยู่ตลอดเวลา เพราะในฐานะวีรบุรุษของไทยที่ได้ขับไล่ กองทัพลาว ออกไปแล้ว ท้าวสุรนารี (คุณหญิงโม) หรือที่ชาวโคราชเรียกกันติดปากว่า “ย่าโม” คุณงามความดีของท่านเป็นที่ประจักษ์ในหน้าประวัติศาสตร์ของคนไทย และได้รับรางวัลมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3
วีรบุรุษ วีรสตรีไทย มี ใคร บ้าง “ท้าวสุรนารีเป็นผู้เสียสละตนเพื่อความอยู่รอดของประเทศ ประวัติ วีรสตรี ไทย อนุชนรุ่นหลังพึงระลึกถึงคุณงามความดี บ้านเมือง ทุกวันนี้ เป็นสิ่งที่ควรรักษา สามัคคี มีหน้าที่ต้องรู้ ทุกฝ่ายควรช่วยกัน ชาวนครราชสีมาแสดงพลังเรียกร้องความสงบเรียบร้อยซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ประเทศชาติกลับมาปลอดภัยอีกครั้ง แม้ว่าสถานการณ์รอบตัวเราและในโลกจะผันผวนและอันตรายมากเพียงใด หากทุกคนเข้มแข็ง สามัคคี กล้าหาญ และเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ประเทศชาติจะมั่นคง ในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระบรมราชินีนาถ รัชกาลที่ 9 และสมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จฯ ไปทรงวางพวงมาลาที่ อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี เมื่อวันที่ 5 เมษายน 2524
ท้าวสุรนารีถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ. 2395 ขณะอายุได้ 81 ปี เจ้าพระยาอิสราธิบดี (ทองคำ) ผู้เป็นสามีได้เป็นประธานสรงศพและสร้างเจดีย์บรรจุเถ้าถ่านไว้ที่ วัดศาลาลอย ซึ่งเป็นวัดที่ท้าวสุรนารีสร้างขึ้น เมื่อเวลาผ่านไปเจดีย์ก็ล้าสมัย พลตรีเจ้าพระยาสิงหเสนี (ส.ธ. สิงหเสนี) เทศาภิบาลมณฑลนครราชสีมา ได้บริจาคเงินเพื่อสร้างกู่ขนาดเล็ก (ปัจจุบันอยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ มหาวีรวงศ์) บรรจุอัฐิท้าวสุรนารีองค์ใหม่ ที่วัดพระนารายณ์มหาราช (วัดกลางนคร) แล้วกู่ทรุดโทรมลงอีก
ประวัติ อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี
พระยากำธรพายัพทิศ (บู่ อินทรโสฬส) ผู้ว่าราชการจังหวัดนครราชสีมา พร้อมด้วยข้าราชการและประชาชนชาวนครราชสีมา ร่วมกับกรมศิลป์ จัดสร้างรูปปั้นท้าวสุรนารี โดยศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ได้พระราชทานให้สร้างเป็นพระพุทธรูปสำริดรมดำพร้อมกับพระ เทวาภินิมมิตร (ชาย เทียมศิลปชัย). สวมใส่ในพระราชพิธี พระหัตถ์ขวา ยืนถือดาบ ปลายดาบกระทบพื้น พระหัตถ์ซ้ายหันไปทางทิศตะวันตกซึ่งเป็นทิศของกรุงเทพมหานครเพื่อแสดงความจงรักภักดีต่อ ราชวงศ์จักรี และชาวจังหวัดนครราชสีมาเป็นอนุสรณ์สถานของสตรีสามัญชนแห่งแรกในประเทศไทยที่ร่วมกันสร้างฐานอนุสาวรีย์ใหม่พร้อมอัฐิท้าวสุรนารีเพื่อเป็นพระมหากรุณาธิคุณ ให้กับเมืองนครราชสีมาและเพื่อระลึกถึงคุณงามความดีในวีรกรรมของท่านตลอดไป
อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี ตั้งอยู่ ถนนราชดำเนิน ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2477 เพื่อรำลึกถึงผลงานอันยิ่งใหญ่ของท้าวสุรนารี หรือที่เรารู้จักกันในนาม ย่าโม วีรบุรุษของไทยที่น่ายกย่อง และเป็นวีรบุรุษที่เรียบง่ายคนแรกของประเทศที่มีอนุสาวรีย์นี้ วีรบุรุษ วีรสตรีไทย มี ใคร บ้าง
ถัดจากรูปหล่อในอนุสาวรีย์นั้น ทำด้วยทองแดงรมดำ สูง 185 เซนติเมตร หนัก 325 กิโลกรัม สลักฐานปิติ มุมเยื้องเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าทั้งสิบสองต้น สูงเกิน 250 เซนติเมตร ประดับ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ ขณะประทับยืน มือขวาถือดาบ ปลายดาบกระทบพื้น มือซ้าย สะโพกหันไปทางทิศตะวันตก นี่คือที่ตั้งของกรุงเทพฯ อย่างไม่ต้องสงสัย
ภายในประดิษฐานอัฐิท้าวสุรนารี ประวัติท้าวสุรนารี ชื่อเดิมคือ คุณหญิงโม ภริยาของเจ้าอนุเมืองเวียงจันทน์ ปลัดเมืองนครราชสีมา จนถึง พ.ศ. 2369 สร้างกองทัพยึดเมืองโคราช คุณหญิงเมรวบรวมชาวบ้านต่อสู้และต่อต้านกองทัพของเจ้าอนุวงศ์ได้สำเร็จจากการรุกรานกรุงเทพฯ
รัชกาลที่ 7 ทรงสถาปนาคุณหญิงโมเป็นท้าวสุรนารี และย่าโมได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของชาวโคราช หรือเป็นอีกชื่อหนึ่งของเมืองโคราชที่ย่าโมมั่นใจนั่นเอง วันที่ 23 มีนาคม ถึง 3 เมษายน ของทุกปี จะมีการจัดงานฉลองวันแห่งชัยชนะของท้าวสุรนารีที่หน้าศาลากลางจังหวัด จะเปิดให้นักท่องเที่ยวเข้าชม
สักการะ อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี ศรัทธาของชาวโคราช
แต่มาโคราชต้องผ่านซุ้มชุมนุมด้านหลังอนุสาวรีย์ เพราะเชื่อกันว่าถ้าผ่านประตูนี้ 1 ครั้งจะได้กลับโคราชทันที แต่ถ้าผ่าน 2 ครั้งจะได้มาทำงานหรืออยู่ในโคราช ถ้าผ่าน 3 ครั้งจะได้เป็น คู่ขาซึ่งเป็นชาวเมืองโคราช ใช้แอบดู และมีบันไดขึ้นสู่หอไตร ในอดีตมีการสร้าง กำแพงเมือง รอบเมืองโคราช จะมีร่องลึกขนานกันไป อชาตศัตรูมาช้านานเพื่อเป็นป้อมปราการป้องกันเมืองโคราชจากข้าศึก ใครมาเที่ยวโคราชอย่าลืมแวะไปกราบซุ้มนะครับ อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี
และเพราะ ย่าโม วีรสตรีไทย กลายเป็นสัญลักษณ์ของชาวโคราช จึงเป็นที่มาของอีกชื่อที่เรียกขานนครราชสีมาว่า ” เมืองย่าโม ” นั่นเอง ทุกปีในวันที่ 23 มีนาคม ถึงวันที่ 3 เมษายน จะมีการจัดงานวันฉลองชัยชนะของท้าวสุรนารี ณ บริเวณหน้าศาลากลางจังหวัด นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางมาร่วมงานอันยิ่งใหญ่ได้ ที่ตั้ง : ตั้งอยู่ใจกลางเมือง ระหว่างถนนราชดำเนินกับถนนชุมพล อำเภอเมืองฯ จังหวัดนครราชสีมา
